ریسک اعتباری: تعریف، نقش رتبه بندی و مثال ها

چکیده مقاله:
ریسک اعتباری یا Credit Risk یکی از چالش های اساسی در حوزه مالی است که زمانی رخ می دهد که وام دهنده مبلغی را به وام گیرنده قرض می دهد اما ممکن است این مبلغ بازپرداخت نشود. تصمیم گیری برای ارائه وام معمولا بر اساس توانایی مالی فرد یا کسب و کار در بازپرداخت تعهدات آتی، شامل اصل و بهره، انجام می شود. از این رو، وام دهندگان تلاش زیادی می کنند تا سلامت مالی وام گیرنده را ارزیابی کرده و احتمال وقوع نکول در آینده را به دقت بررسی کنند.

ریسک اعتباری به طور مشخص یک نوع ریسک مالی است که وام دهندگان هنگام اعطای اعتبار متحمل می شوند. برای مدیریت این ریسک، وام دهندگان ابزارهای اندازه گیری طراحی می کنند تا ریسک نکول را به دقت محاسبه کنند و سپس با استفاده از استراتژی های کاهش ریسک، زیان های احتمالی در صورت وقوع نکول را به حداقل برسانند. فریمورک «۵ فاکتور اعتباری» (5Cs of Credit) یکی از ابزارهای مفید برای درک بهتر ریسک اعتباری و تحلیل اعتبار می باشد.

ریسک اعتباری چیست؟

ریسک اعتباری (Credit Risk) به احتمال زیان مالی ناشی از ناتوانی یک وام گیرنده در بازپرداخت وام اشاره دارد. به طور کلی، ریسک اعتباری به معنای خطری است که وام دهنده ممکن است اصل و سود وام پرداخت شده را دریافت نکند و این امر باعث اختلال در جریان نقدی و افزایش هزینه های وصول بدهی می شود. وام دهندگان می توانند با تحلیل عواملی مانند بدهی فعلی و درآمد وام گیرنده، ریسک اعتباری را کاهش دهند.

• ریسک چیست؟

اگرچه پیش بینی دقیق این که چه کسی تعهدات خود را انجام نخواهد داد غیرممکن است، ارزیابی و مدیریت مناسب ریسک اعتباری می تواند شدت زیان را کاهش دهد. پرداخت های سود توسط وام گیرنده یا ناشر بدهی، پاداشی است که وام دهندگان یا سرمایه گذاران برای پذیرش ریسک اعتباری دریافت می کنند.

نکات کلیدی

• ریسک اعتباری احتمال زیان مالی برای وام دهنده در صورت عدم بازپرداخت وام توسط وام گیرنده است.
• ریسک اعتباری مصرف کنندگان از طریق پنج عامل ارزیابی می شود: سابقه اعتباری، توانایی بازپرداخت، سرمایه، شرایط وام و وثیقه مرتبط.
• مصرف کنندگانی که ریسک اعتباری بالاتری دارند، بهره بالاتری برای وام ها پرداخت می کنند.
• امتیاز اعتباری شما یکی از شاخص هایی است که وام دهندگان برای ارزیابی احتمال نکول استفاده می کنند.

مقهوم ریسک اعتباری

وقتی وام دهندگان وام مسکن، کارت اعتباری یا سایر انواع وام را ارائه می کنند، خطر عدم بازپرداخت توسط وام گیرنده وجود دارد. به همین ترتیب، اگر یک شرکت به مشتری اعتبار ارائه دهد، این خطر وجود دارد که مشتری صورتحساب های خود را پرداخت نکند.

• مدیریت ریسک در امور مالی چیست و چرا اهمیت دارد؟

ریسک اعتباری همچنین می تواند به احتمال عدم توانایی یک ناشر اوراق قرضه برای پرداخت بدهی یا ناتوانی یک شرکت بیمه در پرداخت خسارت اشاره داشته باشد.

ریسک اعتباری بر اساس توانایی کلی وام گیرنده برای بازپرداخت وام مطابق با شرایط اولیه محاسبه می شود. برای ارزیابی ریسک اعتباری یک وام مصرفی، وام دهندگان اغلب به پنج عامل اصلی اعتباری توجه می کنند: سابقه اعتباری، توانایی بازپرداخت، سرمایه، شرایط و وثیقه مرتبط.

برخی شرکت ها دپارتمان هایی را برای ارزیابی ریسک اعتباری مشتریان فعلی و بالقوه خود ایجاد کرده اند. پیشرفت فناوری این امکان را به کسب و کارها داده است که داده های مورد استفاده برای تعیین پروفایل ریسک مشتری را به سرعت تحلیل کنند.

آژانس های رتبه بندی اعتباری اوراق قرضه مانند خدمات سرمایه گذاری مودیز و رتبه بندی فیچ، ریسک اعتباری ناشران اوراق قرضه شرکتی و شهرداری ها را ارزیابی کرده و به آن ها رتبه می دهند. اگر یک سرمایه گذار قصد خرید یک اوراق قرضه را داشته باشد، اغلب رتبه اعتباری آن اوراق را بررسی می کند. اگر یک اوراق قرضه رتبه پایینی داشته باشد (کمتر از BBB)، ناشر آن ریسک نسبتا بالایی در نکول دارد. برعکس، اگر رتبه قوی تری داشته باشد (BBB، A، AA یا AAA)، ریسک نکول پایین تر است.

• تحلیل آماری چیست ؟

تفاوت ریسک اعتباری و نرخ بهره

در صورتی که سطح ریسک اعتباری درک شده بیشتر باشد، سرمایه گذاران و وام دهندگان معمولا نرخ بهره بالاتری را دریافت می کنند.

وام دهندگان ممکن است وامی را به متقاضیانی که آن ها را بیش از حد پرریسک می دانند، رد کنند.

به عنوان مثال، متقاضی وامی که رتبه اعتباری برتری دارد و از درآمد ثابتی برخوردار است، احتمالا به عنوان یک ریسک اعتباری پایین تلقی می شود، بنابراین نرخ بهره کمتری برای وام مسکن خود دریافت خواهد کرد. در مقابل، متقاضی با سابقه اعتباری ضعیف ممکن است مجبور شود برای دریافت وام، با وام دهندگان دارای نرخ بهره بالاتر (Subprime) همکاری کند.

بهترین راه برای متقاضیان پرریسک برای دریافت نرخ بهره پایین تر، بهبود امتیاز اعتباری آن ها است. اگر اعتبار ضعیفی دارید، می توانید با یک شرکت تعمیر اعتبار همکاری کنید.

به طور مشابه، ناشران اوراق قرضه که رتبه اعتباری آن ها کمتر از حد مطلوب است، نرخ بهره بالاتری ارائه می دهند نسبت به کسانی که رتبه اعتباری کاملی دارند. ناشران با رتبه های اعتباری پایین تر از بازدهی بالا برای جذب سرمایه گذارانی استفاده می کنند که ریسک مرتبط با اوراق قرضه آن ها را بپذیرند.

مدیریت ریسک اعتباری

مدیریت ریسک اعتباری فرآیندی چندمرحله ای است، اما به طور کلی می توان آن را به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

1. اندازه گیری
2. کاهش ریسک

اندازه گیری ریسک اعتباری

ریسک اعتباری توسط وام دهندگان با استفاده از ابزارهای رتبه بندی ریسک اختصاصی اندازه گیری می شود. این ابزارها بسته به شرکت یا حوزه قضایی و بر اساس این که بدهکار یک فرد حقیقی یا یک کسب و کار است، متفاوت هستند.

• آنالیز ریسک

در وام دهی به افراد، وام دهندگان به دنبال اطلاعات مالی وام گیرنده هستند:

• آیا وام گیرنده دارایی های دیگری دارد؟
• چه تعهدات مالی دیگری بر عهده او است؟
• درآمد او نسبت به تمام تعهدات مالی اش چگونه است؟
• سابقه اعتباری او چگونه به نظر می رسد؟

وام دهی به افراد معمولا بر ضمانت شخصی و وثیقه متکی است.

از سوی دیگر، وام دهی به شرکت ها بسیار پیچیده تر است، چرا که بسیاری از مشتریان تجاری مبالغ بیشتری نسبت به افراد قرض می گیرند. ارزیابی ریسک اعتباری یک وام گیرنده تجاری نیازمند استفاده از تکنیک های کیفی و کمی متنوع است.

• ریسک گریزی چیست؟

ارزیابی کیفی

ارزیابی کیفی شامل:

• درک وضعیت محیط کسب و کار و اقتصاد کلان
• تحلیل صنعتی که وام گیرنده در آن فعالیت می کند
• ارزیابی کسب و کار – از جمله مزیت های رقابتی و استراتژی های رشد مدیریت
• تحلیل تیم مدیریت و مالکیت (در صورتی که کسب و کار خصوصی باشد) – شهرت مدیریت و امتیاز اعتباری شخصی مالک نیز در تحلیل لحاظ می شود.

• ریسک بیزینس (Business Risk) چیست؟

ارزیابی کمی:

در بخش کمی، تحلیل مالی انجام می شود. وام دهندگان عملکرد و نسبت های مالی مختلفی را ارزیابی می کنند تا وضعیت کلی مالی وام گیرنده را درک کنند.

بر اساس تکنیک های اختصاصی تحلیل، مدل ها و پارامترهای اعتبارسنجی وام دهنده، ارزیابی اعتباری وام گیرنده به یک امتیاز منتهی می شود.

این امتیاز ممکن است عناوین مختلفی داشته باشد. برای مثال، امتیازهای ابزارهای بدهی عمومی به عنوان رتبه بندی اعتباری (مانند AAA، BB+ و غیره) شناخته می شوند. برای وام گیرندگان شخصی، ممکن است به آن رتبه ریسک گفته شود.

این امتیاز احتمال نکول وام گیرنده را رتبه بندی می کند. هرچه امتیاز یا رتبه اعتباری بهتر باشد، احتمال نکول کمتر است و برعکس.

کاهش ریسک اعتباری

در صورتی که ریسک اعتباری به درستی کاهش نیابد، ممکن است منجر به زیان های وام برای وام دهنده شود که سودآوری مؤسسات مالی را تحت تأثیر قرار می دهد. برخی از استراتژی های کاهش ریسک اعتباری شامل موارد زیر می باشند:

• ریسک عملیاتی چیست؟

ساختاردهی اعتبار

ریسک اعتباری می تواند از طریق تکنیک های ساختاردهی اعتبار به طور جزئی کاهش یابد.
عناصر ساختاردهی اعتبار شامل مواردی مانند:

• دوره بازپرداخت
• استفاده از وثیقه و کیفیت آن
• نسبت وام به ارزش (LTV)
• مفاد وام

برای مثال، اگر وام گیرنده پرریسک باشد، ممکن است مجبور شود دوره بازپرداخت کوتاه تری را نسبت به شرایط معمول بپذیرد. همچنین، ممکن است وام گیرنده موظف به ارائه گزارش های مالی مکررتر یا دقیق تری شود.

تحلیل حساسیت

تحلیل حساسیت زمانی است که وام دهنده متغیرهای خاصی در ساختار اعتبار پیشنهادی را تغییر می دهد تا ببیند ریسک اعتباری وام گیرنده در شرایط فرضی چگونه خواهد بود.

مثال ها:

• اگر وام دهنده قصد دارد وامی با نرخ بهره ۵ درصد اعطا کند، ممکن است بخواهد ببیند وضعیت مالی وام گیرنده در صورت افزایش نرخ بهره به ۷ یا ۸ درصد چگونه خواهد بود.
• یا اگر قصد اعطای وامی با دوره ۱۰ ساله را دارد، ممکن است تحلیل کند که شرایط مالی وام گیرنده در صورت کاهش این دوره به ۶ یا ۷ سال چگونه خواهد بود.

• ریسک سیستماتیک چیست؟

کنترل های سطح پورتفوی

مؤسسات مالی و وام دهندگان غیربانکی ممکن است از کنترل های سطح پورتفوی برای کاهش ریسک اعتباری استفاده کنند.

این استراتژی ها شامل پایش و درک این موضوع هستند که چه درصدی از کل پرتفوی وام ها مربوط به یک نوع خاص از اعتبار یا چه درصدی از وام گیرندگان دارای یک رتبه ریسک خاص هستند.

مثال ۱: تیم مدیریت ریسک یک بانک پیش بینی می کند که بازار مسکن در ۱۲ تا ۱۸ ماه آینده با چالش هایی مواجه خواهد شد. به صورت پیشگیرانه، ممکن است میزان وام مسکن با پروفایل های پرریسک را به درصد مشخصی از کل اعتبارات محدود کند.

مثال ۲: تیم مدیریت ریسک با توجه به چرخه اقتصادی، پیش بینی می کند که رکودی در راه است. ممکن است تصمیم بگیرد ارائه وام به وام گیرندگانی با رتبه ریسک پایین تر از حد مشخصی را محدود کند.

بهترین شیوه های مدیریت ریسک اعتباری

اولین گام در مدیریت مؤثر ریسک اعتباری این است که درک کاملی از ریسک کلی اعتبار یک بانک حاصل شود. این امر نیازمند بررسی ریسک در سطح مشتریان فردی و پورتفوی ها می باشد.

اگرچه بانک ها به دنبال داشتن یک دیدگاه یکپارچه از پروفایل های ریسک خود هستند، اما بسیاری از اطلاعات اغلب در بخش های مختلف سازمان پراکنده است. بدون یک ارزیابی دقیق ریسک، بانک ها نمی دانند که آیا ذخایر سرمایه آن ها به درستی ریسک ها را منعکس می کند و آیا این ذخایر برای پوشش زیان های احتمالی اعتباری در کوتاه مدت کافی است یا خیر. بانک های آسیب پذیر اغلب تحت نظارت دقیق تر ناظران و سرمایه گذاران قرار می گیرند، که این موضوع خطر زیان های مالی را برای آن ها افزایش می دهد.

کلید کاهش زیان های اعتباری و اطمینان از اینکه ذخایر سرمایه به درستی پروفایل ریسک را منعکس می کنند، پیاده سازی یک راه حل یکپارچه و کمی برای مدیریت ریسک اعتباری است. با این راه حل، بانک ها باید بتوانند به سرعت با اقدامات ساده برای پورتفوی های خود عملیاتی شوند. همچنین، این راه حل باید زمینه را برای اتخاذ اقدامات پیشرفته تر در مدیریت ریسک اعتباری با تغییر نیازها فراهم کند.

این راه حل باید شامل موارد زیر باشد:

• مدیریت بهتر مدل که تمام چرخه عمر مدل سازی را پوشش دهد.
• پایش نمرات و محدودیت ها به صورت لحظه ای.
• امکانات قدرتمند برای تست تنش که اثرات شرایط مختلف اقتصادی را بررسی کند.
• قابلیت های بصری سازی داده ها و ابزارهای هوش تجاری که در هر زمان اطلاعات کلیدی را ارائه دهند.

• انواع داده ها در آمار

پنج فاکتور اعتبار (5Cs of Credit)

یکی از چارچوب های رایج برای درک، اندازه گیری و کاهش ریسک اعتباری، پنج فاکتور اعتبار (5 Cs of Credit) می باشد. این پنج فاکتور شامل موارد زیر هستند:

شخصیت (Character)

در مورد وام گیرندگان شخصی، شخصیت به این معنا است که فرد چه نوع شخصیتی دارد و آیا سابقه اعتباری قوی دارد یا خیر.
در مورد وام گیرندگان تجاری، شخصیت به اعتبار و شهرت مدیریت شرکت اشاره دارد. در صورتی که شرکت خصوصی باشد، این مفهوم به مالکیت شرکت نیز گسترش می یابد.

ظرفیت (Capacity)

ظرفیت به توانایی وام گیرنده در پذیرش و بازپرداخت تعهدات بدهی اشاره دارد. برای وام گیرندگان شخصی و تجاری، نسبت های مختلفی برای سنجش ظرفیت بازپرداخت بدهی مورد استفاده قرار می گیرند.
در مورد وام دهندگان تجاری، این مفهوم شامل درک مزیت رقابتی وام گیرنده نیز می باشد، زیرا توانایی حفظ یا افزایش این مزیت، بر توانایی وام گیرنده در ایجاد جریان نقدی در آینده تأثیر می گذارد.

• ریسک مدل

سرمایه (Capital)

سرمایه اغلب به عنوان “ثروت” یا قدرت مالی کلی وام گیرنده توصیف می شود. وام دهندگان تلاش می کنند نسبت بدهی و سرمایه ای که از دارایی های وام گیرنده حمایت می کند را درک کنند.
همچنین بررسی این که آیا وام گیرنده می تواند منابع مالی جایگزین دیگری را تأمین کند نیز اهمیت دارد. برای مثال، آیا یک شرکت وابسته که نقدینگی دارد وجود دارد (برای وام گیرندگان تجاری)؟ یا آیا یک عضو خانواده یا ضامن دیگری می تواند ضمانت وام گیرنده شخصی را تأمین کند (در صورتی که سابقه اعتباری کافی نداشته باشد)؟

وثیقه (Collateral)

وثیقه به عنوان بخشی بسیار مهم در ساختاردهی وام ها برای کاهش ریسک اعتباری مطرح می شود.
درک ارزش دارایی ها، موقعیت آن ها، میزان سهولت در انتقال مالکیت و نسبت وام به ارزش (LTV) از جمله مواردی هستند که در این بخش باید مورد توجه قرار گیرند.

شرایط (Conditions)

شرایط به هدف اعتبار، شرایط خارجی و نیروهای محیطی اشاره دارد که ممکن است برای وام گیرنده ریسک یا فرصت ایجاد کنند.
این شرایط می توانند شامل عوامل سیاسی یا کلان اقتصادی یا مرحله ای از چرخه اقتصادی باشند. در مورد وام گیرندگان تجاری، شرایط شامل چالش های خاص صنعت و تحولات اجتماعی یا تکنولوژیکی است که ممکن است بر مزیت رقابتی تأثیر بگذارد.

• ریسک سیاسی چیست؟

سوالات متداول

بانک ها چگونه ریسک اعتباری را مدیریت می کنند؟

بانک ها می توانند با استفاده از چندین استراتژی، ریسک اعتباری را مدیریت کنند. آن ها می توانند استانداردهای خاصی برای وام دهی تعیین کنند، از جمله الزام به داشتن امتیاز اعتباری مشخص توسط وام گیرندگان. سپس، آن ها می توانند به طور منظم پرتفوی وام های خود را پایش کنند، هر گونه تغییر در اعتبار وام گیرندگان را ارزیابی کرده و تنظیمات لازم را انجام دهند.

پنج معیار اصلی اعتبار چیست؟

پنج معیار اصلی اعتبار شامل ظرفیت، سرمایه، شرایط، شخصیت و وثیقه می باشد. این عوامل مواردی هستند که وام دهندگان می توانند درباره وام گیرنده تحلیل کنند تا ریسک اعتباری را کاهش دهند. تجزیه و تحلیل بر اساس این عوامل می تواند به وام دهنده کمک کند احتمال نکول وام توسط وام گیرنده را پیش بینی کند.

وام دهندگان چگونه پنج معیار اعتبار را اندازه گیری می کنند؟

هر وام دهنده پنج معیار اعتبار (ظرفیت، سرمایه، شرایط، شخصیت و وثیقه) را به شیوه متفاوتی اندازه گیری می کند. به طور کلی، وام دهندگان بیشتر بر ظرفیت متقاضی، یا میزان درآمد آن ها نسبت به بدهی های موجود، تمرکز می کنند.

نتیجه گیری
ریسک اعتباری احتمال زیان مالی برای وام دهنده در صورت نکول وام گیرنده است. وام دهندگان هنگام ارزیابی ریسک یک وام گیرنده، چندین عامل از جمله درآمد، بدهی و سابقه بازپرداخت او را در نظر می گیرند. هنگامی که وام دهنده شما را به عنوان یک ریسک اعتباری بیشتر می بیند، احتمال تایید وام کمتر می شود و در صورت تایید، احتمال دریافت نرخ بهره بالاتر بیشتر است.